Graham Masterton

Graham Masterton niejednokrotnie powtarzał, że stara się unikać tematów wielokrotnie oklepanych na przestrzeniu ostatnich kilku dziesięcioleci, dlatego właśnie w jego powieściach nigdy nie pojawiały się wampiry, wilkołaki, czy zombie. Oczywiście zdarzały mu się romanse z tymi ikonami horroru, najczęściej w opowiadaniach, takich jak „Śmierć na drodze”, „Dywan”, czy  „Żwawy Jack”.  Nastąpił jednak moment, kiedy wampiry i strzygi stały się głównym motywem całej powieści. Miało to miejsce przy tworzeniu „Krwi Manitou”. Seria opowiadająca o indiańskim szamanie Misquamacusie miała swoją konwencję, zasady i bohaterów, a motywy wampiryczne musiały zostać do niej dostosowane i sensownie wmieszane w fabułę. Zainteresowanie autora krwiopijcami nie znalazło więc w niej całkowitego ujścia.

Autor recenzji: Piotr Pocztarek
Wydawnictwo: Dom Wydawniczy REBIS
Rok wydania: 2006
Liczba stron: 275
Format: 13 x 21
Ocena recenzenta: 9/10

„Głód” to kolejna po „Zarazie” powieść Grahama Mastertona, w której autor próbuje się zmierzyć z kataklizmem ogarniającym świat, w którym „żyją” jego bohaterowie. Tym razem winne nie są szczepy bakterii dżumy, a tajemniczy wirus, który atakuje żywność na terenie całych Stanów Zjednoczonych. W obliczu ogólnokrajowej zagłady, Masterton pozwala nam poznać dramaty człowieka jako jednostki, nie zapominając jednocześnie o epickich, apokaliptycznych opisach. Czy książka jako całość wypada pozytywnie?

Ponad 500-stronicowa powieść podzielona jest na dwie księgi. W pierwszej poznajemy Eda Hardesty’ego (szkoda, że nie nazywa się Harvesty), który jest właścicielem gigantycznej farmy w Kansas. Niezmierzone połacie pszenicy, które zgodnie z przeznaczeniem miały zamienić się w czysty zysk i uczynić farmera bogatym dotyka tajemnicza zaraza – kłosy zaczynają czernieć i gnić w zastraszającym tempie. Desperackie próby powstrzymania rozprzestrzeniania się degeneracji zboża nie przynoszą pożądanych efektów, a Ed zaczyna zdawać sobie sprawę, że wkrótce zostanie bankrutem. Szybko staje się jasne że podobne problemy występują w całych Stanach, a dotykają one nie tylko zbóż, ale również warzyw, owoców, a jak się okazuje później zatrute są także konserwy. Najpotężniejszy naród na świecie z dnia na dzień staje przed widmem głodu, który sprawi, że ludzie zatracą swoje człowieczeństwo, zastępując je pierwotnymi instynktami przeżycia, najmroczniejszymi żądzami i przemocą.

„Głód” to thriller z domieszką political fiction. Masterton wprowadza do fabuły skorumpowanych polityków i urzędników, którzy na  tragedii całego narodu będą chcieli się w pomysłowy sposób wzbogacić. Na ich drodze stanie Ed Hardesty, a także kilka innych osób, niestety u Mastertona, w tym opuszczonym przez Boga miejscu nie ma miejsca na przyjaźnie i zaufanie – nigdy nie wiadomo, kiedy ktoś bliski zawiedzie, lub okaże się wrogiem.

Im więcej tajemnic ujawnia Masterton w swojej powieści czytelnikowi, tym bardziej buntuje się podstawiony pod ścianą, wygłodniały, pozbawiony już ludzkich uczuć naród. Druga księga powieści to sugestywne, przerażające i bardzo brutalne opisy zamieszek, morderstw i śmiertelnej walki o ostatnie resztki jedzenia. Opisy te są przejmujące i czyta się je jednym tchem, świetnie oddana jest też psychologia opętanego tłumu. Czemu więc ocena jest niższa?

Masterton sam wpada w zastawioną przez siebie pułapkę. Długa powieść miała ogromny potencjał, a historia upadającej Ameryki zadatki na emocjonującą, przerażającą fabułę. Niestety z pozoru dobry pomysł przedstawienia dramatu jednostek w świecie, który z dnia na dzień traci swoje zasady moralne okazał się pomyłką. Szwankuje motywacja i psychologia bohaterów (zarówno Ed jak i jego żona robią wiele niezrozumiałych rzeczy), wiele rozdziałów jest wciśniętych na siłę, a inne wydłużone są do granic możliwości. No bo kto chce czytać długaśny rozdział o włamywaniu się do gabinetu po dokumenty i wielkiej ucieczce autem ze strzeżonej posiadłości, kiedy tuż za rogiem dzieją się niewyobrażalnie potworne rzeczy w wykonaniu obywateli całego narodu? Dla porównania – najważniejsze opisy rozpowszechniania się zarazy i jej wpływu na ludzkość mają zaledwie po kilka stron. Ta dysproporcja jest bardzo wyraźnie widoczna zwłaszcza w drugiej części powieści, z której miejscami potężnie wieje nudą.

Genialny pomysł, świetnie zapowiadający się początek, sugestywne opisy i apokaliptyczna wizja końca najpotężniejszego kraju świata zapewniały powieści potencjał na najwyższą ocenę i  wysoką pozycję w obszernej bibliografii Mastertona. Niestety, złe zbalansowanie akcji, zbyt mało wątków pobocznych, które przecież były tu kluczowe dla powieści, a także mało wyraziści w porównaniu chociażby z wcześniejszą „Zarazą” bohaterowie – wszystko to sprawiło, że „Głód” to powieść tylko niezła. Tym niemniej wszystkim chcącym poznać, jak Brytyjczyk widzi koniec USA polecam dać szansę tej książce, zwłaszcza, że nie ma w niej miejsca na happy end.

 

Autor recenzji: Piotr Pocztarek
Wydawnictwo: Rebis
Rok wydania: 1993
Liczba stron: 509
Format: 10,5 x 17
Ocena recenzenta: 7/10 

Początek lat 90-tych to złoty okres w twórczości Grahama Mastertona, a co za tym idzie czas żniw dla czytelników i fanów. Wtedy to właśnie powstały najbardziej rozbudowane, długie i złożone powieści, takie jak „Duch zagłady”, „Zjawa” czy „Bezsenni” właśnie.

U Mastertona, jak u Hitchcocka, zaczyna się trzęsieniem ziemi, a potem tempo jeszcze bardziej narasta. Poznajemy rodzinę O’Brienów, bogatą, szczęśliwą i piękną. Głowa owej rodziny, John, został właśnie świeżo mianowanym sędzią Sądu Najwyższego USA, stając się jednocześnie osobą potężną i wpływową, mogącą mieć duży wpływ na administrację kraju, tym samym zapisując się złotymi zgłoskami na kartach historii. Szczęście nie trwa jednak długo – helikopter którym O’Brienowie lecą na zaprzysiężenie rozbija się. Pasażerom udaje się przeżyć samą katastrofę, jednak natychmiast zostają bardzo brutalnie zamordowani przez nieznanego sprawcę, który czekał już na nich dokładnie w miejscu, w którym maszyna spadła. Podejrzany zbieg okoliczności jest tuszowany przez wysoko postawionych, zamieszanych w tajemniczy spisek ludzi. Sprawę bada inspektor ubezpieczeniowy Michael Rearden, który zmaga się ze swoją osobistą tragedią za pomocą seansów terapeutycznych. Bohater badał kiedyś sprawę przerażającej katastrofy lotniczej oglądając między innymi dziesiątki ludzkich zwłok, co wywarło traumatyczny ślad na jego psychice. Nie wie jeszcze, że zostanie wciągnięty w szeroko zakrojoną aferę i stawi czoła przerażającym istotom z czasów biblijnych, które przez całe tysiąclecia były pozbawione snu.

Tytułowi „Bezsenni” to przerażająco brutalna sekta. By przeżyć, musieli wysysać z nadnerczy ludzką adrenalinę. Zmuszali więc ludzkie ciała do jej nadprodukcji brutalnie i wymyślnie katując swoje ofiary, jednocześnie pozostawiając je przy życiu. Książka zdobyła złą sławę dzięki legendarnym już scenom przemocy, z dekapitacją i torturami z użyciem żywych zwierząt i druta kolczastego na czele. Powieść jest bardzo brutalna i nie pozostawia złudzeń jeśli chodzi o rozmiar horroru, z jakim mają do czynienia bohaterowie, a także czytelnicy.

Fabuła powieści jest bardzo rozwinięta, posiada też kilka chwytających za serce wątków pobocznych, jak choćby zakończona tragicznie, nieudana akcja policji w murzyńskiej dzielnicy, czy brutalne morderstwa na przyjaciołach Michaela. Tłem rozwoju wydarzeń jest polityczny spisek, podobny do tego, z którym później będziemy mieli do czynienia w „Aniołach chaosu”. W grę wchodzi również zjawisko hipnozy, które autor uczynił jednym z głównych wątków późniejszej powieści „Święty terror”.

Cierpienie i tortury ukazane są w powieści bardzo obrazowo i boleśnie dla czytelnika, dlatego też mogę polecić tę książkę tylko ludziom odpornym na obrzydliwości i o bardzo mocnych nerwach. Na szczęście Masterton udowodnił, że nie jest psychopatą, opisującym takie rzeczy dla swojej chorej przyjemności, budując obszerną fabułę, pełną ciekawych zwrotów akcji, godnych uwagi bohaterów, czy wreszcie ludzkich tragedii. Cała brutalność jest dobrze uzasadniona i zgrabnie wkomponowana w fabułę. Osobiście zwracałem większą uwagę na dramatyczne wątki poboczne, co znaczy, że powieść jest po prostu bardzo dobra.  Razi jedynie trochę banalne zakończenie, ale nie jest w stanie zatrzeć świetnego wrażenia, które pozostaje po lekturze. 

Autor recenzji: Piotr Pocztarek
Wydawnictwo: Albatros
Rok wydania: 2005
Liczba stron: 432
Format: 12 x 21
Ocena recenzenta: 9/10

To, że Masterton jest twórcą genialnym, aczkolwiek popadającym w schematy, nie jest żadną tajemnicą. Praktycznie co drugi jego horror opiera się na podobnych motywach, a także ma zbliżony rozwój wydarzeń do swoich innych książkowych braci. Zmienia się tło, bohaterowie, lokalizacja, zło, sposoby mordowania, aż wreszcie rozwiązanie akcji. Czy to źle? Nie, jeśli ten sam, sprawdzony, doskonały schemat ciągle ewoluuje, wciąga, zachwyca, straszy, aż wreszcie zaskakuje tymi właśnie zmiennymi detalami.

„Szary diabeł” to jedno z niewielu dzieł Grahama, w których autor zajmuje się magią rodem z Czarnego Lądu i jedyne, w którym robi to na taką skalę. To właśnie magia z Afryki, tak zwana santeria, będzie motywem przewodnim tej powieści. W Richmond dochodzi do serii okrutnych zbrodni – ofiary są masakrowane przez niewidzialnego mordercę, który jako narzędzia zbrodni używa niezwykle ostrej szabli. Ofiary wydaję się być dobierane przypadkowo – ginie zarówno rodzina, w tym ciężarna magia, jak i zasłużony dla armii major. Detektyw prowadzący śledztwo – Decker Mc Kenna – ma bardzo utrudnione zadanie, a sprawy komplikują się jeszcze bardziej, gdy wychodzi na jaw, że to właśnie on ma być kolejna ofiarą. Okazuje się, że tylko dwunastoletnia dziewczynka z zespołem Downa może zobaczyć niewidzialnego zabójcę. Decker, aby poznać, zrozumieć i pokonać zbrodniarza musi poznać tajemnicę afrykańskiej magii, która to właśnie zdaje się być na usługach wcielonego zła. Tajemnica ma jednak swoje korzenie w czasach wojny secesyjnej.

Masterton po raz kolejny kreśli ciekawe postacie, mroczną intrygę i komponuje krwawe, przerażające sceny. Główny bohater to jednocześnie policjant i lekkoduch, skaczący z kwiatka na kwiatek. Jest jednak postacią tragiczną, próbującą uporać się z osobistą tragedią jaką było zabójstwo jego narzeczonej.

Powieść nie jest długa, nie występuje w niej też wiele wątków pobocznych, ale główna oś fabuły jest szczegółowa i dopracowana. Warte uwagi jest niesamowite zakończenie, chociaż trochę naciągane i naiwne, to na pewno oryginalne i bardzo zabawne, wyjęte rodem z serii „Rook”. Książka pozbawiona jest większych wad, jest to jeden z ostatnich, naprawdę dobrych horrorów Mastertona w „starym stylu”.  Wydana w 2004 roku, mająca swoją premierę w Polsce książka nawiązuje klimatem do pierwszych powieści grozy Brytyjczyka, co jest jej największym plusem. Późniejsze powieści stały się trochę grzeczniejsze, powolniejsze, bardziej kameralne i niestety utraciły swoje ostre pazury i kły. I choć zdarzały się wśród nich perełki, takie jak „Pogromca wampirów”, to właśnie „Szary diabeł” pozostaje ostatnią powieścią, która zamyka najbardziej drapieżny okres w twórczości Grahama Mastertona.

Autor recenzji: Piotr Pocztarek
Wydawnictwo: Albatros
Rok wydania: 2004
Liczba stron: 320
Format: 12 x 21
Ocena recenzenta: 9/10 

Nawet najlepszym i najbardziej doświadczonym autorom zdarza się czasem podczas pisania powieści dotrzeć do martwego punktu. Jedną z książek, która w pewnym momencie się Mastertonowi „zacięła” była właśnie „Bonnie Winter”. Autor do końca nie mógł zdecydować się, czy chce napisać rasowy horror, czy powieść psychologiczną, symboliczną i pełną metafor. Śmiało można powiedzieć, że Grahamowi wyszło coś pomiędzy – częściowo horror, częściowo doskonały dramat obyczajowy, ale przede wszystkim świetna powieść zapewniająca kilka godzin doskonałej rozrywki.

Bonnie Winter ma 34 lata, nadwagę, problemy rodzinne i mało przyjemną pracę – tak można by było streścić główną bohaterkę powieści, w której Masterton po raz kolejny ujawnia swój talent do wnikania w kobiecą psychikę i kreślenia żywych, wiarygodnych postaci. Mąż Bonnie stracił pracę i cały czas spędza w domu, natomiast nastoletni syn popada w kłopoty z prawem, podczas gdy ona sama dorabia sobie do pensji urabiając ręcę po łokcie sprzątając domy które nawiedziła śmierć. To właśnie miejsca pracy Bonnie stają się ważnym elementem fabuły.  Bohaterka dostaje coraz więcej zleceń w miejscach, w których dochodzi do tajemniczych zabójstw. Katami stają się ludzie, którzy do tej pory sprawiali wrażenie niesamowicie szczęśliwych. Zbrodnie wydają się zatem być kompletnie pozbawione motywu. Policja nie może znaleźć wytłumaczenia. Dopiero Winter znajduje w domach, w których doszło do niewyjaśnionych morderstw, gąsienice bardzo rzadkiego gatunku motyla – niepylaka mnemozyny. Jak to zwykle u Mastertona bywa, w fabule pojawia się legenda, która głosi, że larwy są wcieleniem jednej z azteckich bogiń – Itzpapalotl. Krwiożercze bóstwo znane jest z tego, że doprowadza ludzi do zabijania tych, których najbardziej kochali.

Z pozoru fabuła nie prezentuje się specjalnie odkrywczo. Można dojść do mylnego wniosku, że będzie to standardowa opowieść o groźnych demonach, która nie wniesie do gatunku niczego nowego. Na szczęście Mastertonowi udało się przemycić do powieści kilka doskonałych elementów, które czynią ją wyjątkową. Pomimo stosunkowo niedużej objętości powieści, Grahamowi udało się wytworzyć niepokojący nastrój, odpowiednie napięcie i dużą dozę fenomenalnych dialogów przepełnionych humorem. Postać Bonnie „żyje”, co zresztą wylewa się wręcz z kart powieści. Nie od dziś wiadomo, że Masterton jest mistrzem tworzenia wiarygodnych postaci i środowisk, a „Bonnie Winter” stanowi na to doskonały dowód. 

Dodatkową atrakcją, którą zapewniło wydawnictwo Albatros, są dwa opowiadania – „Szamański kompas” i „Bazgroły”, które dopełniały króciutką powieść. „Szamański kompas” to przewrotne opowiadanie o ludzkiej naturze, mrocznych żądzach, poczuciu niesprawiedliwości i dążeniu do celu po trupach. „Bazgroły” po raz pierwszy wydane wtedy na polskim rynku to jedno z najbardziej przerażających, psychologicznych opowiadań Brytyjczyka (szerzej w recenzji zbioru „Festiwal strachu).

Podsumowując – „Bonnie Winter” to powieść dojrzała, zabawna, zaskakująca i przejmująca. Zadaje ona poważne pytanie o dwoistość ludzkiej natury, ale co w tym wypadku najważniejsze – nie udziela na nie jednoznacznej odpowiedzi. Śmiało polecam tę książkę dosłownie każdemu, nawet jeśli nie jest miłośnikiem twórczości Mastertona.

Autor recenzji: Piotr Pocztarek
Wydawnictwo: Albatros
Rok wydania: 2001
Liczba stron: 207
Format: 12 x 21
Ocena recenzenta: 10/10