Graham Masterton

Początek lat 90-tych to złoty okres w twórczości Grahama Mastertona, a co za tym idzie czas żniw dla czytelników i fanów. Wtedy to właśnie powstały najbardziej rozbudowane, długie i złożone powieści, takie jak „Duch zagłady”, „Zjawa” czy „Bezsenni” właśnie.

U Mastertona, jak u Hitchcocka, zaczyna się trzęsieniem ziemi, a potem tempo jeszcze bardziej narasta. Poznajemy rodzinę O’Brienów, bogatą, szczęśliwą i piękną. Głowa owej rodziny, John, został właśnie świeżo mianowanym sędzią Sądu Najwyższego USA, stając się jednocześnie osobą potężną i wpływową, mogącą mieć duży wpływ na administrację kraju, tym samym zapisując się złotymi zgłoskami na kartach historii. Szczęście nie trwa jednak długo – helikopter którym O’Brienowie lecą na zaprzysiężenie rozbija się. Pasażerom udaje się przeżyć samą katastrofę, jednak natychmiast zostają bardzo brutalnie zamordowani przez nieznanego sprawcę, który czekał już na nich dokładnie w miejscu, w którym maszyna spadła. Podejrzany zbieg okoliczności jest tuszowany przez wysoko postawionych, zamieszanych w tajemniczy spisek ludzi. Sprawę bada inspektor ubezpieczeniowy Michael Rearden, który zmaga się ze swoją osobistą tragedią za pomocą seansów terapeutycznych. Bohater badał kiedyś sprawę przerażającej katastrofy lotniczej oglądając między innymi dziesiątki ludzkich zwłok, co wywarło traumatyczny ślad na jego psychice. Nie wie jeszcze, że zostanie wciągnięty w szeroko zakrojoną aferę i stawi czoła przerażającym istotom z czasów biblijnych, które przez całe tysiąclecia były pozbawione snu.

Tytułowi „Bezsenni” to przerażająco brutalna sekta. By przeżyć, musieli wysysać z nadnerczy ludzką adrenalinę. Zmuszali więc ludzkie ciała do jej nadprodukcji brutalnie i wymyślnie katując swoje ofiary, jednocześnie pozostawiając je przy życiu. Książka zdobyła złą sławę dzięki legendarnym już scenom przemocy, z dekapitacją i torturami z użyciem żywych zwierząt i druta kolczastego na czele. Powieść jest bardzo brutalna i nie pozostawia złudzeń jeśli chodzi o rozmiar horroru, z jakim mają do czynienia bohaterowie, a także czytelnicy.

Fabuła powieści jest bardzo rozwinięta, posiada też kilka chwytających za serce wątków pobocznych, jak choćby zakończona tragicznie, nieudana akcja policji w murzyńskiej dzielnicy, czy brutalne morderstwa na przyjaciołach Michaela. Tłem rozwoju wydarzeń jest polityczny spisek, podobny do tego, z którym później będziemy mieli do czynienia w „Aniołach chaosu”. W grę wchodzi również zjawisko hipnozy, które autor uczynił jednym z głównych wątków późniejszej powieści „Święty terror”.

Cierpienie i tortury ukazane są w powieści bardzo obrazowo i boleśnie dla czytelnika, dlatego też mogę polecić tę książkę tylko ludziom odpornym na obrzydliwości i o bardzo mocnych nerwach. Na szczęście Masterton udowodnił, że nie jest psychopatą, opisującym takie rzeczy dla swojej chorej przyjemności, budując obszerną fabułę, pełną ciekawych zwrotów akcji, godnych uwagi bohaterów, czy wreszcie ludzkich tragedii. Cała brutalność jest dobrze uzasadniona i zgrabnie wkomponowana w fabułę. Osobiście zwracałem większą uwagę na dramatyczne wątki poboczne, co znaczy, że powieść jest po prostu bardzo dobra.  Razi jedynie trochę banalne zakończenie, ale nie jest w stanie zatrzeć świetnego wrażenia, które pozostaje po lekturze. 

Autor recenzji: Piotr Pocztarek
Wydawnictwo: Albatros
Rok wydania: 2005
Liczba stron: 432
Format: 12 x 21
Ocena recenzenta: 9/10

To, że Masterton jest twórcą genialnym, aczkolwiek popadającym w schematy, nie jest żadną tajemnicą. Praktycznie co drugi jego horror opiera się na podobnych motywach, a także ma zbliżony rozwój wydarzeń do swoich innych książkowych braci. Zmienia się tło, bohaterowie, lokalizacja, zło, sposoby mordowania, aż wreszcie rozwiązanie akcji. Czy to źle? Nie, jeśli ten sam, sprawdzony, doskonały schemat ciągle ewoluuje, wciąga, zachwyca, straszy, aż wreszcie zaskakuje tymi właśnie zmiennymi detalami.

„Szary diabeł” to jedno z niewielu dzieł Grahama, w których autor zajmuje się magią rodem z Czarnego Lądu i jedyne, w którym robi to na taką skalę. To właśnie magia z Afryki, tak zwana santeria, będzie motywem przewodnim tej powieści. W Richmond dochodzi do serii okrutnych zbrodni – ofiary są masakrowane przez niewidzialnego mordercę, który jako narzędzia zbrodni używa niezwykle ostrej szabli. Ofiary wydaję się być dobierane przypadkowo – ginie zarówno rodzina, w tym ciężarna magia, jak i zasłużony dla armii major. Detektyw prowadzący śledztwo – Decker Mc Kenna – ma bardzo utrudnione zadanie, a sprawy komplikują się jeszcze bardziej, gdy wychodzi na jaw, że to właśnie on ma być kolejna ofiarą. Okazuje się, że tylko dwunastoletnia dziewczynka z zespołem Downa może zobaczyć niewidzialnego zabójcę. Decker, aby poznać, zrozumieć i pokonać zbrodniarza musi poznać tajemnicę afrykańskiej magii, która to właśnie zdaje się być na usługach wcielonego zła. Tajemnica ma jednak swoje korzenie w czasach wojny secesyjnej.

Masterton po raz kolejny kreśli ciekawe postacie, mroczną intrygę i komponuje krwawe, przerażające sceny. Główny bohater to jednocześnie policjant i lekkoduch, skaczący z kwiatka na kwiatek. Jest jednak postacią tragiczną, próbującą uporać się z osobistą tragedią jaką było zabójstwo jego narzeczonej.

Powieść nie jest długa, nie występuje w niej też wiele wątków pobocznych, ale główna oś fabuły jest szczegółowa i dopracowana. Warte uwagi jest niesamowite zakończenie, chociaż trochę naciągane i naiwne, to na pewno oryginalne i bardzo zabawne, wyjęte rodem z serii „Rook”. Książka pozbawiona jest większych wad, jest to jeden z ostatnich, naprawdę dobrych horrorów Mastertona w „starym stylu”.  Wydana w 2004 roku, mająca swoją premierę w Polsce książka nawiązuje klimatem do pierwszych powieści grozy Brytyjczyka, co jest jej największym plusem. Późniejsze powieści stały się trochę grzeczniejsze, powolniejsze, bardziej kameralne i niestety utraciły swoje ostre pazury i kły. I choć zdarzały się wśród nich perełki, takie jak „Pogromca wampirów”, to właśnie „Szary diabeł” pozostaje ostatnią powieścią, która zamyka najbardziej drapieżny okres w twórczości Grahama Mastertona.

Autor recenzji: Piotr Pocztarek
Wydawnictwo: Albatros
Rok wydania: 2004
Liczba stron: 320
Format: 12 x 21
Ocena recenzenta: 9/10 

Nawet najlepszym i najbardziej doświadczonym autorom zdarza się czasem podczas pisania powieści dotrzeć do martwego punktu. Jedną z książek, która w pewnym momencie się Mastertonowi „zacięła” była właśnie „Bonnie Winter”. Autor do końca nie mógł zdecydować się, czy chce napisać rasowy horror, czy powieść psychologiczną, symboliczną i pełną metafor. Śmiało można powiedzieć, że Grahamowi wyszło coś pomiędzy – częściowo horror, częściowo doskonały dramat obyczajowy, ale przede wszystkim świetna powieść zapewniająca kilka godzin doskonałej rozrywki.

Bonnie Winter ma 34 lata, nadwagę, problemy rodzinne i mało przyjemną pracę – tak można by było streścić główną bohaterkę powieści, w której Masterton po raz kolejny ujawnia swój talent do wnikania w kobiecą psychikę i kreślenia żywych, wiarygodnych postaci. Mąż Bonnie stracił pracę i cały czas spędza w domu, natomiast nastoletni syn popada w kłopoty z prawem, podczas gdy ona sama dorabia sobie do pensji urabiając ręcę po łokcie sprzątając domy które nawiedziła śmierć. To właśnie miejsca pracy Bonnie stają się ważnym elementem fabuły.  Bohaterka dostaje coraz więcej zleceń w miejscach, w których dochodzi do tajemniczych zabójstw. Katami stają się ludzie, którzy do tej pory sprawiali wrażenie niesamowicie szczęśliwych. Zbrodnie wydają się zatem być kompletnie pozbawione motywu. Policja nie może znaleźć wytłumaczenia. Dopiero Winter znajduje w domach, w których doszło do niewyjaśnionych morderstw, gąsienice bardzo rzadkiego gatunku motyla – niepylaka mnemozyny. Jak to zwykle u Mastertona bywa, w fabule pojawia się legenda, która głosi, że larwy są wcieleniem jednej z azteckich bogiń – Itzpapalotl. Krwiożercze bóstwo znane jest z tego, że doprowadza ludzi do zabijania tych, których najbardziej kochali.

Z pozoru fabuła nie prezentuje się specjalnie odkrywczo. Można dojść do mylnego wniosku, że będzie to standardowa opowieść o groźnych demonach, która nie wniesie do gatunku niczego nowego. Na szczęście Mastertonowi udało się przemycić do powieści kilka doskonałych elementów, które czynią ją wyjątkową. Pomimo stosunkowo niedużej objętości powieści, Grahamowi udało się wytworzyć niepokojący nastrój, odpowiednie napięcie i dużą dozę fenomenalnych dialogów przepełnionych humorem. Postać Bonnie „żyje”, co zresztą wylewa się wręcz z kart powieści. Nie od dziś wiadomo, że Masterton jest mistrzem tworzenia wiarygodnych postaci i środowisk, a „Bonnie Winter” stanowi na to doskonały dowód. 

Dodatkową atrakcją, którą zapewniło wydawnictwo Albatros, są dwa opowiadania – „Szamański kompas” i „Bazgroły”, które dopełniały króciutką powieść. „Szamański kompas” to przewrotne opowiadanie o ludzkiej naturze, mrocznych żądzach, poczuciu niesprawiedliwości i dążeniu do celu po trupach. „Bazgroły” po raz pierwszy wydane wtedy na polskim rynku to jedno z najbardziej przerażających, psychologicznych opowiadań Brytyjczyka (szerzej w recenzji zbioru „Festiwal strachu).

Podsumowując – „Bonnie Winter” to powieść dojrzała, zabawna, zaskakująca i przejmująca. Zadaje ona poważne pytanie o dwoistość ludzkiej natury, ale co w tym wypadku najważniejsze – nie udziela na nie jednoznacznej odpowiedzi. Śmiało polecam tę książkę dosłownie każdemu, nawet jeśli nie jest miłośnikiem twórczości Mastertona.

Autor recenzji: Piotr Pocztarek
Wydawnictwo: Albatros
Rok wydania: 2001
Liczba stron: 207
Format: 12 x 21
Ocena recenzenta: 10/10  

W 2008 roku ukazał się kolejny, jak na razie ostatni zbiór opowiadań Grahama Mastertona. Dzięki wydawnictwu Albatros otrzymujemy 14 tekstów z gatunku grozy, niestety tylko połowa z nich to teksty całkowicie nowe, nigdy wcześniej niepublikowane w Polsce. Na szczęście wybór pozostałych opowiadań został dokonany bardzo starannie, dzięki czemu przypomnieć możemy sobie teksty Mastertona stojące na najwyższym poziomie.

Po krótkim wstępie autora dostajemy równie krótkie opowiadanie „Głęboka wpadka”. W tej miniaturce rozpoznać możemy styl pisarza, który uświadamia nam, że nawet zwykła kałuża może być niebezpieczna.

„Przyjaciel w potrzebie” to zaskakująca historia o równowadze umysłu, która czasem może zachwiać się w najbardziej nieoczekiwanym momencie. Bohaterowi wydaję się, że otaczający go ludzie tracą zmysły, ale rzeczywistość może jawić się zupełnie inaczej.

„Indyk na zimno” to wariacja na temat kryminalnych historii o rodzinie, w której jedna osoba okazuje się mordercą i próbuje otruć seniora rodu dla spadku. Okazuje się, że ktoś, kogo najmniej podejrzewamy, może okazać się najbardziej niebezpieczny, a narzędzia zbrodni bywają czasem bardzo zaskakujące.

„Piknik nad Lac du Sang” to mroczna i zaskakująca historia grupy kobiet, dla których czas stanął w miejscu. Otwierają one bardzo dochodowy „biznes”, który wiąże się jednak z pewnym ryzykiem. Kiedy bohater przybywa w odwiedziny do posiadłości tajemniczych kobiet popadnie w duże tarapaty, których główną przyczyną jak to zwykle bywa będą miłość i pożądanie.

„Chłopiec z Ballyholly” z kolei to opowieść o zemście za złe traktowanie i niesprawiedliwość tego świata. Zemsta to bardzo potężne uczucie, dlatego też autor radzi na nią uważać, ponieważ może czasem ona przybrać fizyczny wygląd i bardzo pokaźne rozmiary.

Najnowszy tekst pisarza umieszczony w książce to „Syn Bestii”, groteskowa opowieść o seryjnym mordercy, który bardzo długo pozostaje nieuchwytny. Policjantka prowadząca śledztwo użyje bardzo niekonwencjonalnej metody, by go złapać, jednocześnie zadając kłam założeniom ewolucji.

Ostatnim nowym tekstem jest „Prasa”. Ta krótka, zakończona humorystycznym morałem historia przedstawia nam pewnego pisarza, który radził sobie z nieprzychylnymi krytykami w bardzo brutalny i zaskakujący sposób.

W tomie „Okruchy strachu” znalazły się również wszystkie opowiadanie umieszczone uprzednio w książce na temat twórczości Grahama pod tytułem „Świat Mastertona”. Ponownie będziemy mogli zapoznać się z przewrotnym, przesyconym erotyzmem opowiadaniem „Lolicia”, opowieścią o długowiecznym wampirze „Śmierć na drodze”, przypomnimy sobie  „Bohaterkę”, która opowie nam o ludzkim cierpieniu, przywiązaniu, lojalności i odwadze, w ambitnym i dojrzałym opowiadaniu pełnym scen seksu i opisów tortur. Wrócimy także do historii zamordowania prezydenta Kennedy’ego w „Żwawym Jacku”, znów spotkamy bohaterskiego żołnierza, który zginął „hańbiącą” śmiercią w „Ratunku”, aż wreszcie wsiąkniemy ponownie w erotyczny świat marzeń w „Anaïs”. W książce znajdziemy również tekst „Stowarzyszenie Wzajemnego Współczucia”, który mogliśmy znaleźć wcześniej w zbiorze „Festiwal strachu”.

Podsumowując – książka jest kolejną niespodzianką dla fanów krótkich opowiadań Grahama Mastertona. W „Okruchach strachu” teksty zarówno premierowe, jak i starsze, nieprzypominane czytelnikom od prawie 10 lat. Warto zapoznać się z tą książką, gdyż krótkie formy brytyjskiego mistrza grozy niejednokrotnie są tak dobre jak jego pełnowymiarowe powieści. A czasami nawet lepsze.

Autor recenzji: Piotr Pocztarek
Wydawnictwo: Albatros
Rok wydania: 2008
Liczba stron: 327
Format: 12 x 21
Ocena recenzenta: 7/10  

W 2005 roku na polskim rynku ukazała się nie lada gratka dla fanów twórczości Mastertona. Czwarty, (a jeśli liczyć „Świat Mastertona” to nawet piąty) zbiór opowiadań mistrza grozy, tym razem tych napisanych w latach 2002 – 2004. Dlaczego pozycja ta jest wyjątkowa? Ponieważ składa się głównie z nigdy wcześniej nie przetłumaczonych tekstów, między innymi tych dostępnych na stronie internetowej autora w języku angielskim. Godne uwagi jest również to, że książka ta nigdy nie ujrzała światła dziennego poza naszym krajem. Pierwsze wydania na rynku brytyjskim i amerykańskim są wstępnie planowane na rok 2010, nie jest to jednak nic pewnego.

Co prezentuje sobą książka? 10 tekstów różnej długości i o bardzo różnorodnej tematyce. Każdy z nich, zgodnie z tradycją tego typu kolekcji poprzedzony jest przedmową autora na temat okoliczności powstania opowiadań, tematyki, lub miejsca akcji.

Zbiór otwiera króciutkie opowiadanie „Sarkofag”, napisane specjalnie na potrzeby charytatywnej antologii o zjadaczach mięsa. Tekst nie przekracza ilości 500 słów, a mimo to jest świetną miniaturką poruszającą tematykę wiecznie rozszerzającej się kalokagatii.

Opowiadanie „Burgery z Calais” to niesmaczne opowiadanie napisane ku przestrodze dla miłośników fast-foodów. Autor daje w nim ujście swojej nienawiści do niezdrowego jedzenia, z której jest zresztą znany. Bohaterem opowiadania jest John Dauphin, postać zabawna niczym Harry Erskine i nawet bardziej rozpoznawalna z powodu swojej ogromnej tuszy. Bohater posiada tak niesamowite poczucie humoru i przebojowość, że Graham postanowił użyć go na potrzeby powstałej w latach późniejszych powieści „Powrót Wojowników Nocy”. Dauphin jest także powodem, dla której seria o wysłannikach Ashapoli doczeka się kolejnego tomu.

Kolejnym tekstem jest „Bazgroła” – jedno z najbardziej przerażających, psychologicznych opowiadań Mastertona, poruszających także trudniejszą tematykę, taką jak homoseksualizm. Bohater podczas spacerów po mieście zaczyna widywać wyryte na murach napisy, które wydają się być skierowane bezpośrednio do niego. Tajemnica wyjaśni się, kiedy spotka na swojej drodze złowieszczego Bazgrołę. Opowiadanie to jest głębsze niż się wydaje na pierwszy rzut oka. Było ono wydrukowane wcześniej przez wydawnictwo Albatros jako dodatek do powieści „Bonnie Winter”.

„Epifania” to erotyczna opowieść o miłości i obsesji, również bardzo otwarta na wątki homoseksualne. Ważnym elementem historii jest fotografia pewnego chłopca, która oddziałuje na oglądającego w specyficzny sposób. Opowiadanie to jest efektem fascynacji autora fotografią. Podczas pracy w magazynie „Penthouse” zajmował się on między innymi wyszukiwanie zdjęć wywołujących reakcje wręcz erotyczne.

 Każdy zbiór krótkich form Mastertona musi mieć jakiś gorszący tekst, taki jak niesławny „Eryk Pasztet”. W „Festiwalu strachu” funkcję tę pełni opowiadanie „Posocznica” – jeden z najbardziej obrzydliwych tekstów autora. Historia obsesyjnej miłości pewnej pary, których łączy nierozerwalna więź, sprawiająca, że są w stanie zrobić dla siebie dosłownie wszystko. Opowiadanie to zostało wydane w Stanach Zjednoczonych w twardej, czarnej oprawie, w kolekcjonerskim nakładzie 200 sztuk.

„Sąsiedzi z piekła” to nastrojowa opowieść o potędze ludzkiego umysłu i o tym jak próbuje on chronić nas przed drastycznymi wspomnieniami i traumatycznymi wydarzeniami z przeszłości. Zaraz po nim dostajemy opowiadanie „Anty-Mikołaj” – przewrotną historię, w której dostaje się nawet tak pozytywnej postaci jak Święty Mikołaj. Masterton przedstawia historię prawdziwej postaci z morderczymi skłonnościami, która była tak przerażająca, że na przestrzeni lat starano się zatrzeć jej wizerunek na rzecz uśmiechniętego dziadka z brodą i w czerwonym stroju.

„Wizerunek zła” i „Camelot” to opowiadania oparte na wierszu lorda Alfreda Tennysona „The Lady of Shalott”. Fascynacja Grahama owym utworem zaowocowała dwoma interpretacjami w postaci krótkich tekstów, a także trzecim – „Half-sick of shadows”, nie publikowanym jeszcze w Polsce. Ostatnim tekstem jest „Towarzystwo współczucia” – brawurowa opowieść i stowarzyszeniu, które pomaga znaleźć ukojenie ludziom, którzy w brutalny i nagły sposób stracili kogoś bliskiego, a co za tym idzie sens życia. Metodologia tej grupy jest bardzo specyficzna, a ponadto jak to zwykle w życiu bywa – oczekują czegoś w zamian. W tekście Graham snuje również rozważania na temat koncepcji, że krótko przed śmiercią człowiek jest w stanie zobaczyć świat takim, jakim jest naprawdę.

Podsumowując – zbiór ten jest chyba najbardziej udanym zbiorem opowiadań Grahama Mastertona. Oczywiście największa w tym zasługa samego autora, który dojrzał i potrafi napisać lepsze, głębsze i bardziej porywające teksty niż 10 lat przed wydaniem tego zbioru. Zdecydowanie warto zapoznać się z tą książką.

Autor recenzji: Piotr Pocztarek
Wydawnictwo: Dom Wydawniczy REBIS
Rok wydania: 2005
Liczba stron: 293
Format: 12,5 x 19,5
Ocena recenzenta: 10/10